Otomasyon Nedir ve Otomasyon Sistemleri Nelerdir?

Farklı teknolojik sistemlerin yardımıyla, insan müdahalesini gerektirmeden çok daha güvenli ve verimli bir şekilde rutin ve tekrarlayan işlerin otomatikleştirilmesi olarak tanımlanabilecek otomasyon, modern hayatımızın vazgeçilmez bir parçası. Küçük bir ayarlamayla sabahları çalıp uykumuzun en güzel yerinde bizi uyandıran alarmlarımız, tek bir tuşla sımsıcak kahvemizi hazırlayan makinelerimiz, el hareketleriyle kapalı mekanların ısı ve ışık değerlerini ayarlayabilen akıllı ev teknolojilerimiz, otomasyonun günlük hayatımızdaki yansımalarından sadece birkaç tanesi.

Bu sistemin hayatımıza katkıları günlük yaşamla da sınırlı kalmıyor. Endüstriyel sektörler başta olmak üzere pek çok alanda otomasyon, üretim süreçlerimizi hızlandırıp geliştiriyor. Hatta onun sayesinde artık aynı işi çok daha kısa zamanda ve çok daha güvenli bir şekilde yerine getirmenin mümkün olduğunu söylenebilir.

Peki bir kurtarıcı gibi her alanda desteğini hissettiğimiz otomasyon nasıl çalışıyor?

Otomasyonun türleri ne ve tam olarak neleri kapsıyor?

Bu yazımızda yeni çağın mucizesi sayılan bu teknolojinin ardındaki gizemli dünyaya bir bakış atıp çok daha hızlı ve güvenli bir şekilde üretim süreçlerimizi geliştirerek hayatlarımızı kolaylaştıran otomasyonu yakından inceleyeceğiz.

Otomasyon Nedir?

Otomasyon kelimesi, 1946 yılında Ford Motor Şirketi’nde çalışan D.S. Harder adındaki bir mühendislik müdürü tarafından otomotiv sektöründeki üretim hatlarında kullanımı artan otomatik cihazları ve kontrol sistemlerini tanımlamak adına türetilmiştir. Kelimenin kökleri Modern Latince’de “kendi kendine hareket eden” anlamına gelen Automaticus kelimesinden gelir. İngilizce adıyla Automation, makineler ya da farklı teknolojik sistemler yardımıyla insan müdahalesine gerek duymadan çok daha güvenli ve hızlı bir şekilde rutin ve tekrarlayan işlerin üstesinden gelebilen sistemlerin genel adıdır.

Otomatik kahve makineleri ve kapılar, akıllı ev sistemleri, kendi kendine açılıp kapanabilen perdeler ve panjurlar, üretim hattı robotları ve CNC makineleri otomasyona örnek olarak verilebilir.

Otomasyon Neden Önemlidir?

İşletmelerin rutin işlerini ve belirli bir işlemin tekrar edilmesini gerektiren süreçlerini çok daha maliyetsiz, güvenli ve hızlı bir şekilde yerine getirebilmelerini sağlayan otomasyon bu özelliğiyle farklı sektörlerdeki pek çok kurum ve kuruluş için oldukça önemlidir.

Bu sistem sayesinde işletmeler çalışanlarını hayat koşullarını kötüleştiren ve yaşamlarını tehdit eden ağır işlerden alarak daha stratejik alanlarda konumlandırabilirler. Böylelikle çalışanlarının güvenliklerini sağlamanın yanı sıra vergi yükü gibi ekstra maliyetlerden kendilerini koruyabilir ve makinelerin yardımıyla birim zamanda çok daha fazla iş ortaya konulmasını sağlayabilirler.

Automation, üretim süreçleri sonucunda ortaya konulan ürünlerin kalitesinde de artışa sebep olur. İnsanların dahil oldukları süreçlerde hata payı her zaman fazladır ve kalite değişkenlik gösterir. Makinelerle ilerleyen süreçlerdeyse her zaman belirli bir kalite istikrarlı olarak korunacaktır.

Otomasyonun Faydaları Nelerdir?

Her alanda hayatlarımızı kolaylaştıran bu sistemlerin birbirinden farklı pek çok faydası bulunmaktadır. Gelin bu faydalara kısaca göz atalım.

Yükselen Verim ve Artan Çalışan Memnuniyeti

Tekrarlayan görevler çalışanların işlerine karşı duydukları heyecanı azaltır ve yaptıkları işten çok daha az tatmin olmalarına neden olur.

Salesforce’un 2021 yılında Amerika’da otomasyon sistemlerinden faydalanan 773 kişi arasında gerçekleştirdiği bir araştırmada, işyerlerinde otomasyon sistemlerinden yararlanan kitlenin %89’unun çalıştıkları işten çok daha memnun oldukları tespit edilmiştir. Kitlenin %74’ü ise bu otomatik sistemlerin işlerini çok daha hızlı bitirmelerine yardımcı olduğunu söylemiştir. Aynı araştırmada bu sistemlerin çalışanların stres seviyelerini önemli ölçüde düşürdüğü de gözlemlenmiştir.

Kesintisiz Çalışma

İnsanların aksine otomatik sistemler yorulmaz ve uyku ihtiyacı hissetmezler. Sabah akşam demeden rutin ve tekrarlayan işleri halleder ve böylece üretimde büyük artışa sebep olurlar.

Yüksek Hız

Bu sistemler, insanlara göre çok daha hızlı bir şekilde işlerini gerçekleştirirler. Aynı birim zaman içerisinde ortaya çok daha fazla ürün çıkarırlar.

İstikrarlı Kalite

İnsanların aksine makinelerden yardım alan bu sistemler, istikrarlı bir şekilde aynı kaliteyi tutturmayı başararak zamandan ve maliyetten tasarruf sağlar, ayrıca seri bir şekilde yüksek kalitede ürün üretiminin yolunu açarlar.

Verim Paradoksuna Son

Makinelerle birlikte verim paradoksu denilen bir kavram iş dünyasına girmiştir. Makineleri kullanacak insanlara o makineleri nasıl kullanacakları konusunda eğitim verilmesi gerektiğinden iş yerleri verimin karşısında artan maliyet ve zaman kaybıyla karşı karşıya gelmişlerdir. Fakat Robotik Süreç Otomasyonu (ya da RPA) sayesinde bu verim paradoksuna da son vermek mümkün olmuştur.

Maliyet Tasarrufu

Bu sistemler sayesinde rutin veya tekrarlayan görevleri, eskiden o görevleri gerçekleştiren çalışanları daha stratejik ve katma değer sahibi görevlere geçirmek yoluyla makinelerin gerçekleştirmesini sağlamak mümkündür. Böylece ağır ve sıkıcı işlerde işletmelerin maaş yüklerini ve dolaylı harcamalarını azaltmaları sağlanabilmektedir.

Otomasyon ile Neler Yapılabilir?

Otomasyonun, endüstriyel üretimden otomotiv endüstrisine, bilgi teknolojilerinden sağlık hizmetlerine kullanılabileceği alanlar şu şekildedir:

• Enerji Sektörü
• Endüstriyel Üretim
• Lojistik Sektörü
• Bilgi Teknolojileri
• Sağlık Hizmetleri
• Ev İşleri
• Robot Teknolojisi
• Esnek Üretim

Otomasyon Çeşitleri Nelerdir?

Sabit, programlanabilir, esnek ve entegre olmak dört farklı otomasyon çeşidi vardır. Aynı zamanda endüstriyel, elektrik, yazılım, depo, kontrol, web ve akıllı olmak üzere farklı alt alanlar da mevcuttur.

Sabit Otomasyon

Bu tür, adından da anlaşılacağı üzere farklılık gerektirmeyen, belirli bir işi belirli bir şekilde yapmak üzere tasarlanmış bir türdür. Aynı ürünün aynı süreçle üretildiği durumlarda sıklıkla faydalanılan bu türde, sistemde bir değişiklik yapılmasının istendiği durumlarda zorluk çıkabilir ve ekstra modifikasyonlar yapılması gerekebilir.

Bu türden yararlanılan başlıca alanlar şunlardır:

• Otomatik Montaj Makineleri
• Kimyasal Üretim Süreçleri
• Boya ve Kaplama Süreçleri
• Web Dönüştürme Sistemleri

Esnek Otomasyon

Sistemi yeniden programlarken üretim hattını kapatmadan endüstriyel robotlarla üretime imkan veren bu tür sayesinde sistemi kullanan görevliler kumanda paneli vasıtasıyla istedikleri değişiklikleri yapma imkanı bulur ve yaptıkları değişiklikleri sonraki seferler için de saklama fırsatı yakalarlar.

Bu türden yararlanılan başlıca alanlar şunlardır:

• Otomatik Paketleme
• Kaynak Etiketlemesi
• Otomatik Bandrol Basımı

Programlanabilir Otomasyon

Özellikle montaj ve işleme görevlerini üstlenen bu tür sayesinde üretim sistemini elektronik araçlar vasıtasıyla yeniden programlamak mümkün olabilmektedir. Yüksek başlangıç sermayesi gerektirmesine rağmen bu türle, orta ve uzun vadede verimde önemli miktarda artış gözlemlenebilir.

Bu türden yararlanılan başlıca alanlar şunlardır:

• Endüstriyel Robotlar
• Programlanabilir Mantıksal Denetleyiciler (PLC)
• Akıllı Sayısal Kontrol Araçları

Entegre Otomasyon

Bu tür, insan müdahalesine hiç gerek duymamasıyla diğer çeşitlerden ayrılır. Bu tür sayesinde tüm makine ve verileri birbiriyle entegre ederek üretim sürecini tek bir çatı altında kontrol etmek mümkün olabilmektedir.

Bu türden yararlanılan başlıca alanlar şunlardır:

• Esnek İşleme Sistemleri
• Depo Kurulumu ve Operasyonları
• Bilgisayar Destekli Üretim
• Bilgisayar Destekli Tasarım

Endüstriyel Otomasyon Nedir?

Endüstriyel süreçlerin ve bu süreçlerde görev alan makinelerin belirli bir operatöre gerek duyulmadan akıllı cihazlar tarafından kontrol edilmesiyle işleyen sisteme endüstriyel otomasyon denir. Bu tür sayesinde zamandan tasarruf ederken üretimi artırmak ve maliyetten tasarruf etmek mümkün olabilmektedir. Endüstriyel otomasyonda kullanılan robot sistemlerinin görevleri, robot programlamayla belirlenmektedir.

Elektrik Otomasyon Nedir?

Elektrikli cihaz ve makinelerin yer aldıkları süreçlerin kontrolünü ve yönetilmesini içeren sisteme elektrik otomasyon denir. Bu türden enerji üretim tesislerinde ve her türlü elektrik tabanlı uygulamada faydalanılmaktadır.

Yazılım Otomasyon Nedir?

Yazılımları geliştirirken tekrarlayan görevleri ve rutin haline gelen işlemlerin üstesinden gelmesi için görevlendirebileceğiniz sistemlere yazılım otomasyon denir. Bu sistemler minimum seviyede insan dahli gerektirir ve pek çok farklı sektörde kullanılabilirler.

Depo Otomasyon Nedir?

Depo otomasyon, depolara kontrollü bir şekilde malzeme giriş ve çıkışının gerçekleştirilmesini sağlar. Bu sayede stokların takibinin düzgün bir şekilde gerçekleştirilebilmesi ve depoların bilgisayar destekli uygulamalarla çok daha optimize bir biçimde yönetilebilmesi sağlanır.

Web Otomasyon Nedir?

Web uygulamaları ve web tarayıcıları üzerinde kullanıcıların belirledikleri işlemlerin yerine getirilmesine yarayan sisteme web otomasyon denir. Bu sistem yardımıyla kullanıcıların form alanlarını doldurmak, sistemli şekilde tekrar eden işlemleri kopyalamak gibi işlemleri kolaylıkla gerçekleştirebilmeleri mümkün olmaktadır.

Otomasyon Sistemlerinde Kaçınılması Gerekenler

Pek çok farklı sektör için özel çözümler sunan otomatik sistemleri üretim veya kurumsal süreçlere entegre ederken acele etmemek çok önemlidir. Bu süreçte dikkate almanız gereken pek çok nokta vardır. Söz konusu sistemleri işletmenize entegre ederken kaçınmanız gerekenler kabaca şu şekilde sıralanabilir:

Yanlış Parametrelerden Faydalanmak

Belirli bir sistemin verimini değerlendirirken doğru parametrelerden yararlanmak çok önemlidir. Konu otomatik sistemler olunca bu sistemlerin ne amaçla kurulduğu, ne kadar verim getirmesinin beklendiği, öncesinde ne kadar verim alındığı gibi değerlerin iyi bir şekilde analiz edilip bunlarla bağlantılı genel kurum hedeflerine bakarak hesap yapmak gerekir.

Yanlış parametrelerden faydalanılarak sistemlerin değerlendirilmesi yanlış sonuçlara ulaşılmasına neden olacak ve bu da işletme sahiplerinin veya yöneticilerin kendilerine yanlış bir yol haritası çizmelerine ve yanlış tedbirleri almalarına sebebiyet verecektir.

Çalışma Kültürüne Değişiklikleri Zorlamak

Çalışanların otomatik sistemlere karşı belirli önyargıları olduğu su götürmez bir gerçek. İşsiz kalma korkusunun yol açtığı bu önyargılara işletme ve işletme sahiplerinin ilgili ve dikkatli bir şekilde yaklaşması çalışma kültürünün ve işletme içi huzurun sağlanması için büyük önem arz ediyor. Üretim süreçlerinde yapılacak değişimlerin personellerin fikrine başvurulmadan ani bir şekilde gerçekleştirilmesi veya bu sistemlerin ekiplerin kovulmasıyla üretim süreçlerine entegre edilmesi çalışma kültürüne zarar vererek kalan çalışanların çok daha az verimle görevlerini yerine getirmelerine sebep olabilir ve işletme sahiplerine karşı duyulan güveni azaltabilir.

Test Aşamasını Aceleye Getirmek

Automation sistemlerinin düzgün bir şekilde çalışması tamamen algoritma ve kuralların düzgün bir şekilde tanımlanmış olmasına bağlıdır. Tanımlanan kurallarda veya algoritmalarda bir bozukluk olması durumunda kurumsal verilerden faydalanan bu sistemlerin, kurumsal verilerin yapısını bozması veya kaybolmasına yol açması mümkündür. Verilerin silinmesi riskini almamak ve kurumsal işleyişte uzun vadeli gerçekleşebilecek sorunlardan kaçınmak için söz konusu sistemlerin test aşamasını ciddiye almak oldukça önemlidir.

Yanlış Araçtan Faydalanmak

Yanlış araç kullanımı yanlış sonuçların alınmasına sebep olabilir. Automation sistemlerinin işletmelere entegre edilmesi aşamasında işletme sahiplerinin tam olarak hedefledikleri şeyleri belirlemeleri ve belirledikleri hedeflere uygun araçları seçtiklerinden emin olmaları gerekir.

Sık Sorulan Sorular